北京大学-431金融学综合-2023年

2023统计部分解析

一、(15分) 设 XN(0,1)X\sim N(0,1), 求 E[X3X0]E[X^3|X\ge 0].

Solution: 根据条件期望定义, 有

E[X3X0]=E(X3I{X0})P(X0)=2E(X3I{X0})=20+12πx3ex22dx=42π0+(x22)e(x22)xdx=42π0+ueudu=42π.\begin{aligned} E\left[ X^3|X\ge 0 \right] &=\frac{E\left( X^3I_{\left\{ X\ge 0 \right\}} \right)}{P\left( X\ge 0 \right)}=2E\left( X^3I_{\left\{ X\ge 0 \right\}} \right) =2\int_0^{+\infty}{\frac{1}{\sqrt{2\pi}}x^3e^{-\frac{x^2}{2}}dx}\\ &=\frac{4}{\sqrt{2\pi}}\int_0^{+\infty}{\left( \frac{x^2}{2} \right) e^{-\left( \frac{x^2}{2} \right)}xdx}=\frac{4}{\sqrt{2\pi}}\int_0^{+\infty}{ue^{-u}du}=\frac{4}{\sqrt{2\pi}}.\\ \end{aligned}

二、(20 分) 某品牌商发起调查, 调查购买某商品的比率 pp. 现在他准备调查 nn 个顾客(nn较大), 如果购买了该商品则纪录为 xi=1x_i=1, 否则 xi=0x_i=0.

(1)(8分) 给定置信水平 90%90\%, 给出 pp 的置信区间.
(2)(12分) 保持置信水平 90%90\%不变, 如果希望置信区间无论如何不超过 1%1\%, 问需要多少样本量?

Solution:

(1) 显然 x1,,xnx_1,\cdots,x_n 独立同服从 B(1,p)B(1,p), 期望为 pp, 方差为 p(1p)p(1-p), 根据中心极限定理, 有

xˉAN(p,p(1p)n),\bar{x} \sim AN\left(p, \frac{p(1-p)}{n}\right),

因此有 nxˉpp(1p)AN(0,1)\sqrt{n}\frac{\bar{x}-p}{\sqrt{p\left( 1-p \right)}}\sim AN\left( 0,1 \right) 可以作为枢轴量, 但分母中 pp 未知比较麻烦, 我们考虑 nxˉpxˉ(1xˉ)AN(0,1)\sqrt{n}\frac{\bar{x}-p}{\sqrt{\bar{x} \left( 1-\bar{x} \right)}}\sim AN\left( 0,1 \right). 考虑到 z0.95=1.645z_{0.95} = 1.645, 因此有置信区间为

p[xˉ1.645xˉ(1xˉ)n,xˉ+1.645xˉ(1xˉ)n].p \in \left[ \bar{x}-1.645\frac{\sqrt{\bar{x}\left( 1-\bar{x} \right)}}{\sqrt{n}},\bar{x}+1.645\frac{\sqrt{\bar{x}\left( 1-\bar{x} \right)}}{\sqrt{n}} \right] .

(2) 置信区间长度为 3.29xˉ(1xˉ)n3.29\frac{\sqrt{\bar{x}\left( 1-\bar{x} \right)}}{\sqrt{n}}, 令其 0.01\le 0.01, 有

n(3.290.01)2xˉ(1xˉ),n\ge \left( \frac{3.29}{0.01} \right)^2 \bar{x}\left( 1-\bar{x} \right),

我们想要使得它恒成立, 在不知道 xˉ\bar{x} 是多少的情况下, 就必须让 nn 大于等于右侧的最大值, 利用 xˉ(1xˉ)14\bar{x}(1-\bar{x})\le \frac{1}{4}, 得

n14(3.290.01)2=27060.3.n\ge \frac{1}{4}\cdot \left( \frac{3.29}{0.01} \right) ^2=27060.3.

因此至少要调查27061个人.

三、(20 分) 设有两组独立样本: x1,,xnx_1,\cdots,x_n 来自 N(μ1,σ12)N(\mu_1,\sigma_1^2), y1,,ymy_1,\cdots,y_m 来自 N(μ2,σ22)N(\mu_2,\sigma_2^2). 现 σ1,σ2\sigma_1,\sigma_2 已知, μ1,μ2\mu_1,\mu_2 未知, 两组之间样本也独立, 记 θ=μ1μ2\theta = \mu_1-\mu_2.
(1)(5 分) 求 θ\theta 的最大似然估计 θ^\hat{\theta}.
(2)(5 分) 若 N=n+mN=n+m 是固定的, 想使 θ^\hat{\theta} 的均方误差最小, 如何设定 nnmm?
(3)(5 分) 延续第 (2) 问, 考虑假设检验问题

H0:θ=0vsH1:θ0H_0: \theta=0\quad \mathrm{vs} \quad H_1: \theta \neq 0

给出显著性水平为 α\alpha 时的拒绝域.

Solution:

(1) 根据正态MLE结论, μ^1=xˉ\hat{\mu}_1=\bar{x}, μ^2=yˉ\hat{\mu}_2 = \bar{y}, 由MLE不变性, 得 θ^=xˉyˉ\hat{\theta}=\bar{x}-\bar{y}, 它是正态的线性组合, 分布是

θ^N(θ,σ12n+σ22m).\hat{\theta}\sim N\left( \theta ,\frac{\sigma _{1}^{2}}{n}+\frac{\sigma _{2}^{2}}{m} \right) .

(2) 根据 (1), 即在 N=n+mN=n+m 给定时, 求

mse(θ^)=Var(θ^)=σ12n+σ22m\mathrm{mse}\left( \hat{\theta} \right) =Var\left( \hat{\theta} \right) =\frac{\sigma _{1}^{2}}{n}+\frac{\sigma _{2}^{2}}{m}

的最小值. 这是二元条件极值问题, 可以用拉格朗日乘数法, 但我们可以考虑柯西-施瓦茨不等式, 即

(n+m)(σ12n+σ22m)(nσ1n+mσ2m)2=(σ1+σ2)2,\left( n+m \right) \left( \frac{\sigma _{1}^{2}}{n}+\frac{\sigma _{2}^{2}}{m} \right) \ge \left( \sqrt{n}\cdot \frac{\sigma _1}{\sqrt{n}}+\sqrt{m}\cdot \frac{\sigma _2}{\sqrt{m}} \right) ^2=\left( \sigma _1+\sigma _2 \right) ^2,

当且仅当 σ1nn=σ2mm\frac{\frac{\sigma _1}{\sqrt{n}}}{\sqrt{n}}=\frac{\frac{\sigma _2}{\sqrt{m}}}{\sqrt{m}} 时取等, 即 n:m=σ1:σ2n:m=\sigma_1:\sigma_2.

故当我们取 n=σ1Nσ1+σ2n=\frac{\sigma_1 N}{\sigma_1+\sigma_2}, m=σ2Nσ1+σ2m=\frac{\sigma_2 N}{\sigma_1+\sigma_2} 时, mse 最小, 为 (σ1+σ2)2N\frac{(\sigma_1+\sigma_2)^2}{N}.

【注】: 柯西-施瓦茨不等式指的是

(a12+a22++an2)(b12+b22++bn2)(a1b1+a2b2+anbn)2,\left( a_{1}^{2}+a_{2}^{2}+\cdots +a_{n}^{2} \right) \left( b_{1}^{2}+b_{2}^{2}+\cdots +b_{n}^{2} \right) \ge \left( a_1b_1+a_2b_2+\cdots a_nb_n \right) ^2,

当且仅当 a1b1=a2b2==anbn\frac{a_1}{b_1}=\frac{a_2}{b_2}=\cdots =\frac{a_n}{b_n} 时等号成立.

(3) 检验统计量是

z=θ^(σ1+σ2)2N=Nθ^σ1+σ2,z=\frac{\hat{\theta}}{\sqrt{\frac{\left( \sigma _1+\sigma _2 \right) ^2}{N}}}=\sqrt{N}\frac{\hat{\theta}}{\sigma _1+\sigma _2},

其分布在 H0H_0 成立时为 N(0,1)N(0,1). 如果 z|z| 较大, 说明 θ\theta 很可能不为0, 故拒绝域是

W={z>z1α2}={θ^>σ1+σ2Nz1α2}.W=\left\{ \left| z \right|>z_{1-\frac{\alpha}{2}} \right\} =\left\{ \left| \hat{\theta} \right|>\frac{\sigma _1+\sigma _2}{\sqrt{N}}z_{1-\frac{\alpha}{2}} \right\} .

四、(20分) 设有线性模型

Y=Xβ+ε,Y= X \beta + \varepsilon,

其中 Yn×1Y_{n\times1} 是被解释变量, Xn×pX_{n\times p}是秩为 pp 的解释变量, βp×1\beta_{p\times 1} 是待估参数, εn×1\varepsilon_{n\times 1} 是误差项, 满足 E(εX)=0E(\varepsilon|X)=0, Var(εX)=V(X)Var(\varepsilon|X)=V(X), 其中 V(X)V(X) 正定.
(1)(5分) 求最小二乘估计 β^\hat{\beta} 的方差. (假设XX给定)
(2)(10分) 把 XβX\beta 分块为

Xβ=(X1,X2)(β1β2)=X1β1+X2β2,X\beta =\left( X_1,X_2 \right) \left( \begin{array}{c} \beta _1\\ \beta _2\\ \end{array} \right) =X_1\beta _1+X_2\beta _2,

试求 β2\beta_2的 最小二乘估计 β^2\hat{\beta}_2.
(3)(5分) 设 V(X)=InV(X)=I_n 单位矩阵, 求 Var(β^2)Var(\hat{\beta}_2). (假设XX给定)

Solution: (1) 根据最小二乘解, 有 β^=(XTX)1XTY\hat{\beta}=\left( X^TX \right) ^{-1}X^TY, 故有

Var(β^)=((XTX)1XT)Var(Y)((XTX)1XT)T=(XTX)1XTV(X)X(XTX)1.\begin{aligned} Var\left( \hat{\beta} \right) &=\left( \left( X^TX \right) ^{-1}X^T \right) Var\left( Y \right) \left( \left( X^TX \right) ^{-1}X^T \right) ^T\\ &=\left( X^TX \right) ^{-1}X^TV\left( X \right) X\left( X^TX \right) ^{-1}.\\ \end{aligned}

(2) 根据题意, 有

(β^1β^2)=(X1TX1X1TX2X2TX1X2TX2)1(X1TYX2TY),\left( \begin{array}{c} \hat{\beta}_1\\ \hat{\beta}_2\\ \end{array} \right) =\left( \begin{matrix} X_{1}^{T}X_1& X_{1}^{T}X_2\\ X_{2}^{T}X_1& X_{2}^{T}X_2\\ \end{matrix} \right) ^{-1}\left( \begin{array}{c} X_{1}^{T}Y\\ X_{2}^{T}Y\\ \end{array} \right) ,

记两个矩阵:

PX1=X1(X1TX1)1X1T,MX1=InPX1,P_{X_1}=X_1\left( X_{1}^{T}X_1 \right) ^{-1}X_{1}^{T},\quad M_{X_1}=I_n-P_{X_1},

其中 PX1P_{X_1} 是投影到X1X_1张成空间中的投影矩阵, MX1M_{X_1} 是则是投影到与 X1X_1 垂直的空间的投影矩阵, 可以理解为消去了 X1X_1 的影响. 根据分块矩阵求逆公式(见文末[注]), 有

(XTX)1=((X2TMX1X2)1X2TX1(X1TX1)1(X2TMX1X2)1),\left( X^TX \right) ^{-1}=\left( \begin{matrix} \cdots& \cdots\\ -\left( X_{2}^{T}M_{X_1}X_2 \right) ^{-1}X_{2}^{T}X_1\left( X_{1}^{T}X_1 \right) ^{-1}& \left( X_{2}^{T}M_{X_1}X_2 \right) ^{-1}\\ \end{matrix} \right) ,

因此有

β^2=(X2TMX1X2)1X2TX1(X1TX)1X1TY+(X2TMX1X2)1X2TY=(X2TMX1X2)1X2TY(X2TMX1X2)1X2TPX1Y=(X2TMX1X2)1X2T(InPX1)Y=(X2TMX1X2)1X2TMX1Y.\begin{aligned} \hat{\beta}_2&=-\left( X_{2}^{T}M_{X_1}X_2 \right) ^{-1}X_{2}^{T}X_1\left( X_{1}^{T}X \right) ^{-1}X_{1}^{T}Y+\left( X_{2}^{T}M_{X_1}X_2 \right) ^{-1}X_{2}^{T}Y\\ &=\left( X_{2}^{T}M_{X_1}X_2 \right) ^{-1}X_{2}^{T}Y-\left( X_{2}^{T}M_{X_1}X_2 \right) ^{-1}X_{2}^{T}P_{X_1}Y\\ &=\left( X_{2}^{T}M_{X_1}X_2 \right) ^{-1}X_{2}^{T}\left( I_n-P_{X_1} \right) Y=\left( X_{2}^{T}M_{X_1}X_2 \right) ^{-1}X_{2}^{T}M_{X_1}Y.\\ \end{aligned}

此外, 利用 MX1M_{X_1} 是投影矩阵(对称幂等), 即有 MX12=MX1TMX1=MX1M_{X_1}^2 = M_{X_1}^T M_{X_1}=M_{X_1}, 我们还可将 β^2\hat{\beta}_2 写为

β^2=[(MX1X2)T(MX1X2)]1(MX1X2)TY,\hat{\beta}_2=\left[ \left( M_{X_1}X_2 \right) ^T\left( M_{X_1}X_2 \right) \right] ^{-1}\left( M_{X_1}X_2 \right) ^TY,

Z=MX1X2Z=M_{X_1}X_2, 则恰是用 X2X_2 作因变量, X1X_1 作自变量得到的回归残差, 此时有

β^2=(ZTZ)1ZTY,\hat{\beta}_2=\left( Z^TZ \right) ^{-1}Z^TY,

也意味着我们将 X2X_2 投影到 X1X_1 张成空间的补空间中单独作为变量与 YY 进行回归得到的最小二乘估计.

(3) 由 β^2=(ZTZ)1ZTY\hat{\beta}_2=\left( Z^TZ \right) ^{-1}Z^TY, 有

Var(β^2)=((ZTZ)1ZT)Var(Y)((ZTZ)1ZT)T=(ZTZ)1ZTZ(ZTZ)1=(ZTZ)1=(X2TMX1X2)1.\begin{aligned} Var\left( \hat{\beta}_2 \right) &=\left( \left( Z^TZ \right) ^{-1}Z^T \right) Var\left( Y \right) \left( \left( Z^TZ \right) ^{-1}Z^T \right) ^T\\ &=\left( Z^TZ \right) ^{-1}Z^TZ\left( Z^TZ \right) ^{-1}=\left( Z^TZ \right) ^{-1}=\left( X_{2}^{T}M_{X_1}X_2 \right) ^{-1}.\\ \end{aligned}

【注】: 设 Am×mA_{m\times m}, Bm×nB_{m\times n}, Cn×mC_{n\times m}, Dn×nD_{n\times n}, 则分块矩阵 M=(ABCD)M=\left( \begin{matrix} A& B\\ C& D\\ \end{matrix} \right) 的逆矩阵的求解过程是: 第一步考虑消去 CC, 有

(ImOCA1In)M=(ABODCA1B),\left( \begin{matrix} I_m& O\\ -CA^{-1}& I_n\\ \end{matrix} \right) M=\left( \begin{matrix} A& B\\ O& D-CA^{-1}B\\ \end{matrix} \right) ,

再考虑消去 BB, 有

(ImOCA1In)M(ImA1BOIn)=(AOODCA1B),\left( \begin{matrix} I_m& O\\ -CA^{-1}& I_n\\ \end{matrix} \right) M\left( \begin{matrix} I_m& -A^{-1}B\\ O& I_n\\ \end{matrix} \right) =\left( \begin{matrix} A& O\\ O& D-CA^{-1}B\\ \end{matrix} \right) ,

化简并同时求逆矩阵得

M1=(ImA1BOIn)(A1OO(DCA1B)1)(ImOCA1In)=(A1A1B(DCA1B)1O(DCA1B)1)(ImOCA1In)=(A1+A1B(DCA1B)1CA1A1B(DCA1B)1(DCA1B)1CA1(DCA1B)1).\begin{aligned} M^{-1}&=\left( \begin{matrix} I_m& -A^{-1}B\\ O& I_n\\ \end{matrix} \right) \left( \begin{matrix} A^{-1}& O\\ O& \left( D-CA^{-1}B \right) ^{-1}\\ \end{matrix} \right) \left( \begin{matrix} I_m& O\\ -CA^{-1}& I_n\\ \end{matrix} \right)\\ &=\left( \begin{matrix} A^{-1}& -A^{-1}B\left( D-CA^{-1}B \right) ^{-1}\\ O& \left( D-CA^{-1}B \right) ^{-1}\\ \end{matrix} \right) \left( \begin{matrix} I_m& O\\ -CA^{-1}& I_n\\ \end{matrix} \right)\\ &=\left( \begin{matrix} A^{-1}+A^{-1}B\left( D-CA^{-1}B \right) ^{-1}CA^{-1}& -A^{-1}B\left( D-CA^{-1}B \right) ^{-1}\\ -\left( D-CA^{-1}B \right) ^{-1}CA^{-1}& \left( D-CA^{-1}B \right) ^{-1}\\ \end{matrix} \right).\\ \end{aligned}

2023微观部分解析

一、(20 分)两期决策问题,时间记为 t=1,2t = 1, 2,初始财富为 WW,分配给第一期消费 C1C_1 和储蓄 SS,第二期消费来自上一期储蓄所得,C2=RSC_2 = RS,这里储蓄收益率为 RR,为确定性常数,R=μ>1R = \mu > 1,决策人在每一期的效用函数为 1C1βC2-\frac{1}{C_1} - \frac{\beta}{C_2}0<β<10 < \beta < 1,其中 β\beta 为贴现率。

  1. (5 分) 求第一期的最优消费 C1C_1 和储蓄 SS 表达式,当储蓄收益率上升时,储蓄 SS 如何变化?

  2. (10 分) 假设储蓄收益率 RR 有一定风险,即 RR 是分布在 [μϵ,μ+ϵ][\mu - \epsilon, \mu + \epsilon] 的均匀分布,其中 0<ϵ<μ0 < \epsilon < \mu,在作决策时,决策人不知道 RR 具体取多少,决策人的目标是最大化两期的预期效用和 1C1E(βC2)-\frac{1}{C_1} - E\left(\frac{\beta}{C_2}\right),其中 EE 表示对不确定因素求期望,求第一期的最优消费 C1C_1 和储蓄 SS 表达式。

  3. (5 分) 比较 (1) 和 (2) 中的储蓄 SS,哪个更高?当 (2) 中 ϵ\epsilon 上升,储蓄 SS 如何变化?

Solution:

(1) 构造拉格朗日函数:

L=1C1β1μS1+λ(WC1S1)\mathcal{L} = -\frac{1}{C_1} - \beta \cdot \frac{1}{\mu S_1} + \lambda (W - C_1 - S_1)

C1C_1S1S_1 求导数,并令导数为零:

  • C1C_1 求导:

LC1=1C12λ=0λ=1C12\frac{\partial \mathcal{L}}{\partial C_1} = \frac{1}{C_1^2} - \lambda = 0 \quad \Rightarrow \quad \lambda = \frac{1}{C_1^2}

  • S1S_1 求导:

LS1=β1μS12λ=0λ=βμS12\frac{\partial \mathcal{L}}{\partial S_1} = \beta \cdot \frac{1}{\mu S_1^2} - \lambda = 0 \quad \Rightarrow \quad \lambda = \frac{\beta}{\mu S_1^2}

将两式联立,消去 λ\lambda,得到:

1C12=βμS12\frac{1}{C_1^2} = \frac{\beta}{\mu S_1^2}

取平方根:

1C1=βμS1C1=μβS1\frac{1}{C_1} = \frac{\sqrt{\beta}}{\sqrt{\mu} S_1} \quad \Rightarrow \quad C_1 = \frac{\sqrt{\mu}}{\sqrt{\beta}} S_1

将其代入预算约束 W=C1+S1W = C_1 + S_1,得到:

W=μβS1+S1=(μβ+1)S1W = \frac{\sqrt{\mu}}{\sqrt{\beta}} S_1 + S_1 = \left( \frac{\sqrt{\mu}}{\sqrt{\beta}} + 1 \right) S_1

解出 S1S_1

S1=Wμβ+1=βWμ+βS_1 = \frac{W}{\frac{\sqrt{\mu}}{\sqrt{\beta}} + 1} = \frac{\sqrt{\beta} W}{\sqrt{\mu} + \sqrt{\beta}}

然后将其代入 C1C_1 的表达式,得到:

C1=μWμ+βC_1 = \frac{\sqrt{\mu} W}{\sqrt{\mu} + \sqrt{\beta}}

μ\mu 增加时,分母增大,因此 S1S_1 减少。

(2) 最大化期望效用:

maxE[U]=1C1βS1E(1R)\max E\left[ U \right] = -\frac{1}{C_1} - \frac{\beta}{S_1} E\left( \frac{1}{R} \right)

因此只需将 (1) 问结论中的 μ\mu 替换为 1E(1R)=2εln(μ+εμε)\frac{1}{E\left( \frac{1}{R} \right)} = \frac{2\varepsilon}{\ln \left( \frac{\mu + \varepsilon}{\mu - \varepsilon} \right)}
此时,结论为:

{S1=βW2εln(μ+εμε)+β,C1=2εln(μ+εμε)W2εln(μ+εμε)+β.\begin{cases} S_1 = \frac{\sqrt{\beta} W}{\sqrt{\frac{2\varepsilon}{\ln \left( \frac{\mu + \varepsilon}{\mu - \varepsilon} \right)}} + \sqrt{\beta}}, \\ C_1 = \frac{\sqrt{\frac{2\varepsilon}{\ln \left( \frac{\mu + \varepsilon}{\mu - \varepsilon} \right)}} W}{\sqrt{\frac{2\varepsilon}{\ln \left( \frac{\mu + \varepsilon}{\mu - \varepsilon} \right)}} + \sqrt{\beta}}. \\ \end{cases}

(3) 关于 (1) 和 (2) 中的 S1S_1 大小关系,我们只需要判断 μ\mu1E(1R)\frac{1}{E\left( \frac{1}{R} \right)} 谁大。
根据 Jensen 不等式,有 E(1R)>1E(R)=1μE\left( \frac{1}{R} \right) > \frac{1}{E\left( R \right)} = \frac{1}{\mu},因此 1E(1R)<μ\frac{1}{E\left( \frac{1}{R} \right)} < \mu,这说明 S1S_1 增大。

进一步,再看 ϵ\epsilon 增大的影响,此时只需看函数:

g(ϵ)=2ϵln(μ+ϵμϵ)=2ϵln(μ+ϵ)ln(μϵ)g\left( \epsilon \right) = \frac{2\epsilon}{\ln \left( \frac{\mu + \epsilon}{\mu - \epsilon} \right)} = \frac{2\epsilon}{\ln \left( \mu + \epsilon \right) - \ln \left( \mu - \epsilon \right)}

ϵ>0\epsilon > 0 的单调性,那我们不妨看 h=1gh = \frac{1}{g} 的单调性。
求导,有:

h(ϵ)=14ϵ2[(1μ+ϵ+1μϵ)2ϵ2ln(μ+ϵμϵ)]h'\left( \epsilon \right) = \frac{1}{4\epsilon^2} \left[ \left( \frac{1}{\mu + \epsilon} + \frac{1}{\mu - \epsilon} \right) \cdot 2\epsilon - 2 \cdot \ln \left( \frac{\mu + \epsilon}{\mu - \epsilon} \right) \right]

=12ϵ2(2μϵμ2ϵ2ln(μ+ϵμϵ))= \frac{1}{2\epsilon^2} \left( \frac{2\mu \epsilon}{\mu^2 - \epsilon^2} - \ln \left( \frac{\mu + \epsilon}{\mu - \epsilon} \right) \right)

定义 φ(ϵ)=2μϵμ2ϵ2ln(μ+ϵμϵ)\varphi \left( \epsilon \right) = \frac{2\mu \epsilon}{\mu^2 - \epsilon^2} - \ln \left( \frac{\mu + \epsilon}{\mu - \epsilon} \right),有 φ(0)=0\varphi(0) = 0,再求导有:

φ(ϵ)=4μϵ2(μ2ϵ2)20\varphi' \left( \epsilon \right) = \frac{4\mu \epsilon^2}{\left( \mu^2 - \epsilon^2 \right)^2} \ge 0

这说明 φ\varphi 函数单增、恒正,故 hh' 恒正,hh 单增。
这说明 gg 单调减,即 ϵ\epsilon 的增大导致 gg 的减小,分母减小,S1S_1 进一步增大。

二、(20 分)两个消费者,分别编号为 i=1,2i = 1, 2,效用函数分别为 U1=gC1U_1 = \sqrt{gC_1}U2=gC2U_2 = \sqrt{gC_2},两人各自财富为 WiW_i,分配到公共品消费 gig_i 和私人消费 CiC_iWi=gi+CiW_i = g_i + C_i,每个人获得的公共品消费 g=g1+g2g = g_1 + g_2

  1. (5 分) 假设有政府可以获得两人的财富,并由政府直接决定 gig_iCiC_i,目标是最大化两人效用之和 gC1+gC2\sqrt{gC_1} + \sqrt{gC_2},求最优的公共品消费和私人消费,并求最优效用和。

  2. (10 分) 假设每人独立决策,同时决定各自的私人消费和公共品消费,且不知道对方的决策,求总的公共品消费 gg 和每人的私人消费 CiC_i。比较此时的效用 (1) 中的最优效用和,哪个更高?为什么?

  3. (5 分) 假设政府对两人财富课税,税率为 tt,政府所得 t(W1+W2)t(W_1 + W_2) 投入公共品, 两人各自对剩下的财富 (1t)Wi(1-t)W_i 独立决策,此时 g=t(W1+W2)+g1+g2g = t(W_1 + W_2) + g_1 + g_2,求 tt 为多少时,效用和最大。

Solution:

(1) 构造拉格朗日函数

L(C1,C2,g,λ)=gC1+gC2+λ(W1+W2C1C2g),L(C_1, C_2, g, \lambda) = \sqrt{gC_1} + \sqrt{gC_2} + \lambda(W_1 + W_2 - C_1 - C_2 - g),

求导,得到:

{LC1=12gC112λ=0,LC2=12gC212λ=0,Lg=12(C1+C2)g12λ=0,Lλ=W1+W2C1C2g=0,\begin{cases} \frac{\partial L}{\partial C_1} = \frac{1}{2}\sqrt{g} C_1^{-\frac{1}{2}} - \lambda = 0, \\ \frac{\partial L}{\partial C_2} = \frac{1}{2}\sqrt{g} C_2^{-\frac{1}{2}} - \lambda = 0, \\ \frac{\partial L}{\partial g} = \frac{1}{2} \left( \sqrt{C_1} + \sqrt{C_2} \right) g^{-\frac{1}{2}} - \lambda = 0, \\ \frac{\partial L}{\partial \lambda} = W_1 + W_2 - C_1 - C_2 - g = 0, \end{cases}

解得:C1=C2=W1+W24C_1 = C_2 = \frac{W_1 + W_2}{4}, g=W1+W22g = \frac{W_1 + W_2}{2}, Umax=22(W1+W2)U_{\text{max}} = \frac{\sqrt{2}}{2} (W_1 + W_2)

此外,可以利用基本不等式做法:由 g+C1+C2=W1+W2g + C_1 + C_2 = W_1 + W_2,以及 C1+g22C1g2=2C1gC_1 + \frac{g}{2} \ge 2 \sqrt{C_1 \cdot \frac{g}{2}} = \sqrt{2} \sqrt{C_1 g},得:

U=gC1+gC222(C1+g2+C2+g2)=22(W1+W2)=UmaxU = \sqrt{g} \cdot \sqrt{C_1} + \sqrt{g} \cdot \sqrt{C_2} \leq \frac{\sqrt{2}}{2} \left( C_1 + \frac{g}{2} + C_2 + \frac{g}{2} \right) = \frac{\sqrt{2}}{2} (W_1 + W_2) = U_{\text{max}}

当且仅当 C1=g2C_1 = \frac{g}{2}, C2=g2C_2 = \frac{g}{2} 时等号成立,即有 C1=C2=W1+W24C_1 = C_2 = \frac{W_1 + W_2}{4},且 g=W1+W22g = \frac{W_1 + W_2}{2}

此外,题目应该增加条件:W1W_1W2W_2 不能差异过大,否则会出现 C1>W1C_1 > W_1g1>W1g_1 > W_1 等情况,此时原解不成立,需特别计算。

(2) 搭便车问题

对于 i=1i=1,有:

maxg1,C1g1+g2C1s.t.W1=g1+C1\max_{g_1, C_1} \sqrt{g_1 + g_2} \cdot \sqrt{C_1} \quad \text{s.t.} \quad W_1 = g_1 + C_1

对于 i=2i=2,有:

maxg2,C2g1+g2C2s.t.W2=g2+C2\max_{g_2, C_2} \sqrt{g_1 + g_2} \cdot \sqrt{C_2} \quad \text{s.t.} \quad W_2 = g_2 + C_2

解得:

{g1(g2)=W1g22,C1(g2)=W1+g22,{g2(g1)=W2g12,C2(g1)=W2+g12.\left\{ \begin{aligned} g_1(g_2) &= \frac{W_1 - g_2}{2}, \\ C_1(g_2) &= \frac{W_1 + g_2}{2}, \end{aligned} \right. \qquad \left\{ \begin{aligned} g_2(g_1) &= \frac{W_2 - g_1}{2}, \\ C_2(g_1) &= \frac{W_2 + g_1}{2}. \end{aligned} \right.

此时有 g1+g2=13(W1+W2)g_1 + g_2 = \frac{1}{3}(W_1 + W_2),回代联立,解得:

C1=C2=W1+W23,g1=2W1W23,g2=2W2W13.C_1 = C_2 = \frac{W_1 + W_2}{3}, \quad g_1 = \frac{2W_1 - W_2}{3}, \quad g_2 = \frac{2W_2 - W_1}{3}.

此时:

U1+U2=23(W1+W2)<22(W1+W2).U_1 + U_2 = \frac{2}{3}(W_1 + W_2) < \frac{\sqrt{2}}{2}(W_1 + W_2).

通过比较两种机制的结果可以看出,集中决策下的总效用更高,而独立决策由于公共品的正外部性,会产生搭便车效应,公共物品供给量较低,导致总效用较小。因此,集中决策(如通过税收的方式来强制提供公共物品)能够更有效地提高社会福利。

此外,题目应该增加条件 2W1>W22W_1 > W_2 以及 2W2>W12W_2 > W_1,否则需要考虑这些情况,会给出不同的解:
W2>2W1W_2 > 2W_1,则 g1=0,g=g2=W22,C1=W1,C2=W22g_1 = 0, \, g = g_2 = \frac{W_2}{2}, \, C_1 = W_1, \, C_2 = \frac{W_2}{2}
此时

U2=22W1+212W2,U_2 = \frac{\sqrt{2}}{2} W_1 + \sqrt{\frac{\sqrt{2} - 1}{2}} W_2,

证明

22W1+212W2<22(W1+W2)\frac{\sqrt{2}}{2} W_1 + \sqrt{\frac{\sqrt{2} - 1}{2}} W_2 < \frac{\sqrt{2}}{2} (W_1 + W_2)

只需证明

W1+212W2>W1W22.W_1 + \frac{\sqrt{2} - 1}{2} W_2 > \sqrt{\frac{W_1 W_2}{2}}.

由均值不等式可知:

22212W1W222212W1W2>W1W22.\sqrt{\frac{\sqrt{2}}{2} \cdot \frac{\sqrt{2} - 1}{2} W_1 W_2} \geq \sqrt{\frac{\sqrt{2}}{2} \cdot \frac{\sqrt{2} - 1}{2}} W_1 W_2 > \sqrt{\frac{W_1 W_2}{2}}.

22W1+212W2<22(W1+W2).\frac{\sqrt{2}}{2} W_1 + \sqrt{\frac{\sqrt{2} - 1}{2}} W_2 < \frac{\sqrt{2}}{2} (W_1 + W_2).

W2<12W1W_2 < \frac{1}{2} W_1,则 g2=0,g=g1=W12,C2=W2,C1=W12g_2 = 0, \, g = g_1 = \frac{W_1}{2}, \, C_2 = W_2, \, C_1 = \frac{W_1}{2}
此时

U2=22W2+212W1,U_2 = \frac{\sqrt{2}}{2} W_2 + \sqrt{\frac{\sqrt{2} - 1}{2}} W_1,

同理可得

U2<22(W1+W2).U_2 < \frac{\sqrt{2}}{2} (W_1 + W_2).

(3) 问题的进一步分析

i=1,2i=1,2 有:

maxCi,git(W1+W2)+g1+g2Cis.t.Ci+gi=(1t)Wi.\max_{C_i, g_i} \sqrt{t(W_1 + W_2) + g_1 + g_2} \cdot \sqrt{C_i} \quad \text{s.t.} \quad C_i + g_i = (1 - t)W_i.

解得:

{gi(gj)=(1t)Wit(Wi+Wj)gj2,Ci(gj)=(1t)Wi+t(Wi+Wj)+gj2,i,j{1,2}.\left\{ \begin{aligned} g_i(g_j) &= \frac{(1 - t)W_i - t(W_i + W_j) - g_j}{2}, \\ C_i(g_j) &= \frac{(1 - t)W_i + t(W_i + W_j) + g_j}{2}, \end{aligned} \right. \quad i,j \in \{1, 2\}.

此时,若不考虑 tt 范围,有:

g1+g2=(13t)(W1+W2),g_1 + g_2 = \left(\frac{1}{3} - t \right)(W_1 + W_2),

因此代入解出 C1=C2=13(W1+W2)C_1 = C_2 = \frac{1}{3}(W_1 + W_2)

这说明:

(i) 若 t<13t < \frac{1}{3},则 g1+g2=(13t)(W1+W2)g_1 + g_2 = \left(\frac{1}{3} - t \right)(W_1 + W_2)。此时 g=g1+g2+t(W1+W2)g = g_1 + g_2 + t(W_1 + W_2),与(2)题相无差别。

(ii) 若 t13t \geq \frac{1}{3},则 g1=g2=0g_1 = g_2 = 0C1=(1t)W1C_1 = (1 - t)W_1C2=(1t)W2C_2 = (1 - t)W_2。有:

U1+U2W1+W2=t(1t)W1+t(1t)W2=(W1+W2)t(1t)12(W1+W2),\frac{U_1 + U_2}{\sqrt{W_1 + W_2}} = \sqrt{t(1 - t)W_1} + \sqrt{t(1 - t)W_2} = (\sqrt{W_1} + \sqrt{W_2}) \sqrt{t(1 - t)} \le \frac{1}{2}(\sqrt{W_1} + \sqrt{W_2}),

t=12t^* = \frac{1}{2}

因此,t=12t = \frac{1}{2} 时,效用最大,效用和为:

U1+U2=12(W1+W2)W1+W2.U_1 + U_2 = \frac{1}{2}(\sqrt{W_1} + \sqrt{W_2}) \sqrt{W_1 + W_2}.

注:作为一道5分的题目,也可以利用经济学意义来解题:既然个人独立决策会导致搭便车现象,那就让个人财富完全用于个人消费,收税用来购买公共品,即直接令t=12t=\frac{1}{2},不难验证成立。并且当收税更多时一定不成立,当收税少时,每个人都会希望单独的最大化自己的收益,仍然会产生搭便车现象,达不到社会最优。

三、(15 分)双寡头市场,企业 1 和企业 2,需求函数 P(q1,q2)=1q1q2P(q_1, q_2) = 1 - q_1 - q_2q1q_1q2q_2 分别为企业 1、2 的产量。为简化问题,假设生产成本为 0。需求函数和各自成本为公共知识,各自决策变量为 q1q_1q2q_2

  1. (5 分) 假设为斯塔克尔伯格模型,企业 1 为领导型,企业 2 为追随型,求均衡 q1,q2q_1^*, q_2^*

  2. (10 分) 假设为古诺模型,即两家同时决策,不过与经典模型不同的是,企业 1 准备聘请职业经理人,工资与产量挂钩,假设现在企业 1 的目标函数转变为 π1(q1,q2)+η×q1w=(1q1q2)×q1+η×q1w\pi_1(q_1, q_2) + \eta \times q_1 - w = (1 - q_1 - q_2) \times q_1 + \eta \times q_1 - w,其中 η,w\eta, w 为共同知识,现在企业 1 通过选择 q1q_1 最大化目标函数,企业 2 的目标函数为 π2(q1,q2)=(1q1q2)×q2\pi_2(q_1, q_2) = (1 - q_1 - q_2) \times q_2。企业 2 通过选择产量 q2q_2 来最大化目标函数,求该假设下,企业 1 和企业 2 的均衡产量(表达为 η\eta 的函数即可)。

Solution:

(1) 斯塔克尔伯格均衡

首先看企业 2 的利润函数:

π2(q1,q2)=P(q1,q2)q2=(1q1q2)q2\pi_2(q_1, q_2) = P(q_1, q_2) \cdot q_2 = (1 - q_1 - q_2) \cdot q_2

q2q_2 求导,得到利润最大化的一阶条件:

π2q2=1q12q2=0\frac{\partial \pi_2}{\partial q_2} = 1 - q_1 - 2q_2 = 0

解得企业 2 的反应函数:

q2=1q12q_2 = \frac{1 - q_1}{2}

企业 1 知道企业 2 的反应函数 q2=1q12q_2 = \frac{1 - q_1}{2},并将其代入企业 1 的利润函数:

π1(q1,q2)=(1q1q2)q1=(1q12)q1\pi_1(q_1, q_2) = (1 - q_1 - q_2) \cdot q_1 = \left( \frac{1 - q_1}{2} \right) \cdot q_1

化简后:

π1(q1)=q1(1q1)2\pi_1(q_1) = \frac{q_1(1 - q_1)}{2}

q1q_1 求导,得到利润最大化的一阶条件:

dπ1dq1=12q12=0\frac{d\pi_1}{dq_1} = \frac{1 - 2q_1}{2} = 0

解得:q1=12q_1^* = \frac{1}{2}

此时再将 q1=12q_1^* = \frac{1}{2}代入企业 2 的反应函数:

q2=1122=14q_2^* = \frac{1 - \frac{1}{2}}{2} = \frac{1}{4}

因此,在斯塔克尔伯格均衡下,企业 1 选择的最优产量为:q1=12q_1^* = \frac{1}{2},企业 2 选择的最优产量为:q2=14q_2^* = \frac{1}{4}

(2) 古诺模型

企业 2 的利润函数为:

π2(q1,q2)=(1q1q2)q2\pi_2(q_1, q_2) = (1 - q_1 - q_2) \cdot q_2

q2q_2 求导,得到利润最大化的一阶条件:

π2q2=1q12q2=0\frac{\partial \pi_2}{\partial q_2} = 1 - q_1 - 2q_2 = 0

解得企业 2 的反应函数:

q2=1q12q_2 = \frac{1 - q_1}{2}

企业 1 的目标函数为:

π1(q1,q2)=(1q1q2)q1+ηq1w\pi_1(q_1, q_2) = (1 - q_1 - q_2) \cdot q_1 + \eta \cdot q_1 - w

q1q_1 求导,得到利润最大化的一阶条件:

π1q1=12q1q2+η=0\frac{\partial \pi_1}{\partial q_1} = 1 - 2q_1 - q_2 + \eta = 0

得到企业 1 的反应函数:

q1=12(1q2η)q_1 = \frac{1}{2} \left( 1 - q_2 - \eta \right)

联立企业 1 和企业 2 的反应函数,解得在古诺模型均衡下,企业 1 和企业 2 的均衡产量为:

q1=1+2η3,q2=1η3.q_1^* = \frac{1 + 2\eta}{3}, \quad q_2^* = \frac{1 - \eta}{3}.

当然,此时还需要考虑角点解,因此完整答案如下:

  • η>1\eta>1q1=1+η2,q2=0q_1^* = \frac{1 + \eta}{2},q_2=0
  • 12η1-\frac{1}{2}\leq \eta \leq 1,q1=1+2η3,q2=1η3q_1^* = \frac{1 + 2\eta}{3}, \quad q_2^* = \frac{1 - \eta}{3}
  • η<12\eta<-\frac{1}{2},q1=0,q2=12q_1^* = 0,q_2=\frac{1}{2}

四、(20 分)双寡头市场,企业 1 和企业 2,需求函数 P(q1,q2)=9q1q2P(q_1, q_2) = 9 - q_1 - q_2q1,q2q_1, q_2 分别为企业 1、2 的产量。假设边际生产成本为 C1C_1C2C_2。需求函数和各自成本为共同知识,各自决策变量为 q1q_1q2q_2

  1. (5 分) 假设为古诺模型,且边际成本 C1=C2=3C_1 = C_2 = 3,求均衡产量。

  2. (5 分) 假设企业 1 可以通过研发改善经营绩效,具体而言,企业 1 可以通过一次性的投入 f=11f = 11,使 C1=0C_1 = 0,如果企业 1 不投入研发,则 C1C_1 仍为 3。关于企业 2 的假设不变,C2=3C_2 = 3。在该问题中,企业 2 在观察企业 1 是否投入后再与其进行同时定产,假设该博弈结构为共同知识,求该假设条件下,纯策略子博弈完美均衡。注意企业 1 决策包含是否投入研发和产量两方面。

  3. (10 分) 假设企业 1 是否投入研发与两家企业的产量选择为同时决策,其他题设与 (2) 一致,注意与 (2) 的关键区别在于在同时决策的假定条件下,企业 2 选择产量时不再能观测到企业 1 是否研发。求该假设条件下的纯策略纳什均衡。

Solution:

(1) 古诺模型均衡

企业的利润函数为:

π1(q1,q2)=(6q1q2)q1,π2(q1,q2)=(6q1q2)q2.\pi_1(q_1, q_2) = (6 - q_1 - q_2) q_1, \quad \pi_2(q_1, q_2) = (6 - q_1 - q_2) q_2.

企业 1 的利润最大化一阶条件为:

π1q1=62q1q2=0\frac{\partial \pi_1}{\partial q_1} = 6 - 2q_1 - q_2 = 0

解得企业 1 的反应函数:

q1=6q22q_1 = \frac{6 - q_2}{2}

同理,企业 2 的利润最大化一阶条件为:

π2q2=6q12q2=0\frac{\partial \pi_2}{\partial q_2} = 6 - q_1 - 2q_2 = 0

解得企业 2 的反应函数:

q2=6q12q_2 = \frac{6 - q_1}{2}

联立求解,得到在古诺均衡下,企业 1 和企业 2 的均衡产量分别为:

q1=q2=2.q_1^* = q_2^* = 2.

(2) 不研发时的利润

不研发时,q1=2q_1 = 2, q2=2q_2 = 2。此时企业 1 和企业 2 的利润为:

π1=4,π2=4.\pi_1 = 4, \quad \pi_2 = 4.

进行研发时的利润

企业 1 的利润函数为:

π1=(9q1q2)q111\pi_1 = (9 - q_1 - q_2) \cdot q_1 - 11

q1q_1 求导,得到反应函数:

q1=9q22q_1 = \frac{9 - q_2}{2}

企业 2 的反应函数为:

q2=6q12q_2 = \frac{6 - q_1}{2}

联立解得:

q1=4,q2=1q_1 = 4, \quad q_2 = 1

此时企业 1 和企业 2 的利润为:

π1=5,π2=1\pi_1 = 5, \quad \pi_2 = 1

因此,企业 1 会选择进行研发,均衡产量为 q1=4q_1 = 4q2=1q_2 = 1

(3) 纳什均衡分析

根据第 (2) 问,存在两个可能的均衡点:

X1={(q1=2,不研发),q2=2},X2={(q1=4,研发),q2=1}.X_1 = \left\{ \left( q_1 = 2, \text{不研发} \right), q_2 = 2 \right\}, \quad X_2 = \left\{ \left( q_1 = 4, \text{研发} \right), q_2 = 1 \right\}.

我们只需分析,在第 (3) 问的条件下,X1X_1X2X_2 是否为纳什均衡,实际上只需看厂商 1 是否可以通过更改其是否研发而得到更高的收益。

先看 X1X_1,当 q2=2q_2 = 2 时,如果厂商 1 改为研发,此时反应函数是:

q1=9q22=72q_1 = \frac{9 - q_2}{2} = \frac{7}{2}

利润为:

π1=(9q1q2)q111=1.25\pi_1 = (9 - q_1 - q_2) q_1 - 11 = 1.25

小于 44,因此 X1X_1 是一个纯策略纳什均衡。

再看 X2X_2,当 q2=1q_2 = 1 时,如果厂商 1 改为不研发,此时反应函数是:

q1=6q22=52q_1 = \frac{6 - q_2}{2} = \frac{5}{2}

利润为:

π1=(6q1q2)q1=6.25\pi_1 = (6 - q_1 - q_2) q_1 = 6.25

大于 55,因此 X2X_2 不是一个纯策略纳什均衡。

综上所述,X1={(q1=2,不研发),q2=2}X_1 = \left\{ \left( q_1 = 2, \text{不研发} \right), q_2 = 2 \right\} 为纯策略纳什均衡。